Boot op de Irawaddy

De zon brandt hard op het bovendek van de rivierboot die me naar Bagan voert. Mandalay was mooi en lelijk. Mooi zijn de heuvel met daarop tempels, de houten kloosters, het ommuurde oude paleis met de enorme gracht eromheen en de tuin van mijn heerlijke herberg de ‘Peacock Lodge’, waar ik door Alice en haar familie ben ontvangen alsof ik een familielid was. Mooi ook het zonlicht dat door de gordijnen mijn kamer op de begane grond binnen scheen, op de achtergrond het gekakel van de kippen en het getsjilp van de vogeltjes in de tuin. Lelijk de genummerde straten in hokjespatroon. Met saaie, grauwe, vervallen gebouwen, vuil, uitlaatgassen en stof. De drommen opdringerige souvenirverkopers in de koningssteden rond Mandalay, het – wederom – totale gebrek aan opsmuk, aan pogingen om iets vrolijks van de stad te maken. Burma is dan ook een communistisch land, en daarbij nog een Derde Wereldland! Met als heel belangrijk verschil dat godsdienst hier leeft en met grote devotie beoefend wordt. Burmezen gaan niet alleen uit plicht offeren in de tempels, ze zeggen niet mechanisch hun gebeden op omdat ze dat nu eenmaal geleerd hebben, ze observeren hun geest in meditatie en tijdens hun dagelijkse bezigheden proberen ze aandachtig te leven en de 5 lekenvoorschriften na te leven (niet doden, niet liegen, niet stelen, geen sexueel wangedrag en geen verdovende middelen c.q. alcohol). Ze zijn lief voor elkaar en voor de toerist, zoeken contact. Ook hier veel romantische verliefde stelletjes. Als de avond valt, omhelzen ze elkaar bij de gracht rond het oude paleis.
Alice is een Birmese vrouw van in de 50. Vroeger gaf ze les aan de universiteit en verdiende daar bijna niets mee (een ambtenaar verdient hier gemiddeld 50 dollar per maand), nu drijftr ze een klein guesthouse (6 kamers) samen met haar man, volwassen zoon en schoondochter. Natuurlijk komt 80% van het werk op haar schouders. Meneer sloft wat rond, hangt voor de tv en gaat vroeg naar bed. Zoon scheurt het liefst rond in zijn jeep (“This is my son’s idea of a car”, zegt ze verontschuldigend als ze me een lift geeft en ik moet klauteren om op de achterstoel te komen.) en schoondochter doet af en toe eens wat. Maar hoe druk Alice het ook heeft, ze doet alles om het de gasten naar de zin te maken. Ze regelt mijn bootticket met korting, wisselt mijn dollars tegen een voordelige straatkoers, reserveert mijn hotel in Bagan en zorgt dat de meneer van Mandalay Airlines langskomt om ‘s avonds in de gezellige salon met loungebanken mijn vliegtickets te komen uitschrijven.
Als ik dorst heb krijg ik gratis jasmijnthee met koekjes erbij en toen ik vanmorgen om 6 uur wegging stond ze klaar bij de voordeur met een copieus ontbijtpakket voor op de boot.
Ik heb het gezellig gehad in Mandalay! Een dag rondgetoerd met So, een fietsriksjaman die mij vroeg hem met zijn Duitse uitspraak te helpen. Met behulp van een boekje probeert hij zichzelf Duits te leren in de hoop ooit gids te kunnen worden. Toen zijn vader omkwam door een autoongeluk heeft hij zijn opleiding moeten staken om met de trishaw zijn moeder, broertje en zusje te kunnen onderhouden. Trouwen zit er voor hem dan ook niet in en met 32 ziet hij eruit als bijna 40!
Ik ben een dag met de boot naar het toeristische (doch mooie) Mingun geweest, een tempelstad aan de rivier. Kwam daar twee aardige Fransmannen tegen waar ik de rest van de dag mee heb opgetrokken en ‘s avonds gegeten. Fransen zijn op het eerste gezicht stug, maar zodra ik mijn mond opendoe laten ze me niet meer gaan. Zo gaat het altijd! Als ze me frans horen spreken, willen ze alles van me weten, nodigen me uit en hoor ik er helemaal bij.

De Irawaddy rivier is honderden meters breed maar in deze tijd van het jaar moet de boot slingeren om zandbanken te ontwijken. Eén keer lopen we vast. Het duurt minstens een halfuur voor de bemanning ons los heeft gewrikt. In het begin zijn de oevers nog heuvelachtig. Vooral bij het religieuze centrum Sagaing, op een heuvel bezaaid met tientallen pagodes en kloosters. Maar daarna wordt het land al snel vlak en de begroeiing is laag. Het landschap op en rond de rivier is monotoon en tegelijkertijd betoverend. Het heiige licht, kleine nederzettingen, de zanderige oevers die ofwel zich eindeloos uitstrekken vanaf brede zandstranden, ofwel oprijzen als de klippen van Dover, de kleine bootjes op het water waarmee men van alles vervoert, de grotere vrachtschepen. De dorpjes zien eruit als in de middeleeuwen, ze bestaan uit niet meer dan simpele hutjes en mensen die bezig zijn rond de rivier: kleren wassen, vissen, baden. De schepen zijn van minstens vóór WOII.
Hier zit ik dan, op een rivierboot in Burma op de Irawaddy rivier, kan het exotischer? Toen ik 15 was, vond ik in de bibliotheek van mijn oma een heel oud boek met een harde bruine gestoffeerde kaft. ‘Pagan’ stond erop in gouden letters. Toen ik het nieuwsgierig opensloeg, bleken er van die los ingelijmde zwartwit foto’s als illustraties in te zitten. Ze toonden eindeloze vlakten van sprookjesachtig uitziende pagodes. Ik nam het boek mee en besloot dat ik ooit daarheen zou gaan.
En nu ben ik daar dus. Toch had ik het bijna geskipt. Veel mensen vertelden me hoe teleurstellend toeristisch het was, net als Angkor Wat. Angkor is mooi maar het wist me niet zo te raken omdat het geen levende tempels waren; alleen nog overblijfsels waar niet meer gebeden werd, overspoeld door souvenirverkopers en toeristen. “Als Bagan ook zo is, hoef ik er niet per se heen”, dacht ik. Uiteindelijk heb ik in Mandalay besloten het toch niet over te slaan, deels vanwege de bootreis erheen. Maar ik zou slechts 2 nachten blijven, zodat ik 1 dag had om te sightseeen. Omdat ik maar zo kort blijf, heb ik een hotel gereserveerd middenin ‘Old Bagan’, het archeologische park met de pagodes. Daar zijn maar drie of vier hotels en geen winkels of huizen. De meeste mensen verblijven in een stadje verderop, een agglomeratie van guesthouses en pizza restaurants.

De bootreis duurt lang. We zijn om zeven uur vertrokken en de zon is al aan haar neergang begonnen als de eerste pagodes zichtbaar worden op de oevers boven ons. Pas nadat we de rode bol hebben zien ondergaan boven de rivier arriveren we bij het aanlegplaatsje van Bagan. De geuren van de avond beginnen zich al te manifesteren. Ik ruik kruiden, struiken, een geur die ik ken uit Griekenland. Langs het pad bloeien oleanders, lage bomen en bougainvilles.
Met een paardenkarretje laat ik me naar het Bagan Thande Hotel brengen. Het is een soort huifkarretje met twee wielen en een soort matras waar je op kunt loungen onder het halfronde afdakje. De koetsier heet Win en zijn paard Champion. Hij hoeft het paard alleen maar te aaien met zijn zweepje om hem te laten draven. Over een verlaten zandweggetje karren we in het laatste avondlicht tussen een woud van pagodes door, elk verschillend van de andere. De krekels beginnen zich te laten horen, een verdwaalde monnik schiet weg achter een van de eeuwenoude bouwwerken. Waar zijn al die souvenirverkopers, waar de bussen met toeristen? Ik ervaar alleen magie.

Mijn hotel ligt tussen de pagodes aan de Irawaddy en bestaat uit smaakvolle bungalows in een prachtige tuin. Er is een heerlijk zwembad en een openlucht restaurant aan de rivier. 24 dollar betaal ik voor dit exclusieve lustoord – inclusief ontbijt!
Ik boek meteen een nacht bij en zal morgen mijn vlucht verzetten zodat ik een dag langer kan blijven.